Misteria

Knut Hamsun, właśc. Knut Pedersen (1859-1952) - norweski pisarz, laureat nagrody Nobla za 1920 rok, łączył neoromantyzm z egzystencjalizmem, ale też elementami realizmu przedstawiciel tzw. nurtu subiektywistycznego w literaturze skandynawskiej, odwoływał się do Dostojewskiego, mocno wpłynął na twórczość takich pisarzy jak Franz Kafka. Nienawiść do świata anglosaskiego (np w satyrze Z życia duchowego współczesnej Ameryki) a z drugiej strony jego patriarchalizm i biologizm zbliżyły go do niemieckiego mitu "krwi i ziemi", co zaowocowało zajęciem przez niego pronazistowskiego i kolaboracyjnego stanowiska w czasie II Wojny światowej (został za to po wojnie osądzony i ukarany bardzo wysoką grzywną, w zasadzie już nie powrócił "na salony"). Jednak uznawany jest - obok S. Undset i H. Ibsena - za najwybitniejszego norweskiego pisarza. Misteria to jedna z jego wcześniejszych powieści. Jak pisze w przedmowie Czesław Kędzierski: „Jest to powieść najbardziej wybuchowa, niepokojąco paradoksalna. (...) Bohater jej, Jan Nagel, rozsadza sobą po prostu całą powieść. Fantasta - neurastenik. Zabłąkany na tym łez padole ziemskim. Krańcowy indywidualista, nieobliczalny w czynach, którego trawi niczym nieugaszony płomień tęsknoty za czymś nieznanym, niepojętym, a tylko przeczuwanym. W paradoksalności swojej miota się z jednej ostateczności w drugą. Z hulaszczej wesołości wpada nagle w stan ciężkiej melancholii lub panicznego lęku, pełnego halucynacji. Bicz na kołtuństwo małomiasteczkowe... I jeszcze: bywa krzykiem nienawiści przeciwko wszelkiej moralności kołtuńskiej, maskującej fałsz, obłudę, hipokryzję, bezmyślność, bezduszność. Całość jest potężnym krzykiem protestu przeciwko pętom dogmatyki współczesnego ustroju społecznego, przeciwko małości i bezsensowi życia współczesnego".